İD/IŞİD (İslam Devleti/Irak Şam İslam Devleti) cihatçıları,
1) kimine göre Peygamber ve sahabesinin dönemindeki Kur’an
ve sünnet merkezli dini anlayışa dönmeyi savunan, daha sonra ortaya çıkan her
şeyi reddeden Selefi mezhebinin aşırı bir ucu;
2) kimine göre Ali ile Muaviye arasındaki siyasi
mücadelede her ikisini de küfürde sayıp, tüm küfredenlere aynı anda savaş açan
Harici mezhebinin modern bir sürümü;
3) kimine göreyse bilerek ya da bilmeyerek Batı’nın
ürettiği ve İslam ile gerçekte organik bir bağı olmayan terörist bir oluşum.
Önemli olan, bu insanları nasıl tanımlayıp, tanımlayamayacağımız değil; onların
kendilerini nasıl tanımlayıp, tanımlamadıkları. Yaptıkları vahşet ve zulmü
onlarca ayet ve hadisle destekliyorlar. Üstelik onlara göre, İslam’ın tek doğru
yorumu, kendilerininki ve diğer tüm yorumlar, cezalandırılması gereken sapmalar.
Şüphesiz, İD’yi Ortadoğu’nun göbeğinde, hemen dibimizde doğuran ve dünyanın
dört bir tarafından besleyen onlarca sebep var. İD ile mücadele etmek için
cihatçılarını gerçekten anlamak, bunun için de onların çok boyutlu sebepler
uzayını olabildiğince kavramak gerekiyor. Ben, bu yazıda boyutlardan sadece
birisine, hakikat ile kurulan ilişkiye odaklanmayı ele almayı deneyeceğim. Hedeflediğim yazı dizisinin seslendiği kitle ise İD cihatçıları değil, içinden onun türevlerini çıkarma potansiyeli olan tüm Müslüman gruplardır.
Aslında İD cihatçılarının hakikate yaklaşımının bir benzerini birçok
Müslüman grupta – mezhepte, ekolde, cemaatte, toplulukta, vs. – yoğun ya da
seyrek olarak görmek mümkün. Herkes onlar gibi bu dünyada cehennemi layık
görmüyor tabi öteki olarak tanımladıklarına. Kimi bu cehennem azabını ahirete erteliyor;
kimi bazılarını cehenneme gönderirken, bazılarını cennette daha düşük
mertebelerle müjdeliyor. Fakat birçoğu, hakkı ve hakikati sadece kendilerinin
bulduklarını iddia ediyor.
Bu katı mutlak doğruculuk neden bu kadar yaygın Müslümanlar arasında?
Benim cevabım, bunun karşı tarafta kendini yeniden oluşturan bulaşıcı bir mem olduğu olacak. Siz, “mutlak
doğru, bizimkidir” dediğinizde, karşınıza aldıklarınız da tepkisel olarak “hayır, mutlak doğru, bizimkidir” diye
cevap verme eğiliminde oluyor. Yani tek bir Müslüman grubun bile hakikati
sahiplenmesi böyle geniş bir yaygınlığı tetikleyebilir.
Peki, İslam dairesinde böyle bir yaklaşım ilk olarak nasıl ortaya çıktı?
Bazı Müslümanlar neden hakikati bu kadar tutucu bir şekilde sahiplenebildi?
İlk soruyu cevaplamak daha zor. Mutlak doğruculukta ısrarı, Sıffin
Savaşından çok daha öncesine götürmek mümkün. Üstelik bu soru, bizim için doğru
bir soru da olmayabilir. Gelin onun yerine doğrudan ikinci soruya bakalım.
Sanırım İslam’ın mutlak doğru bir yorumu olabileceği varsayımı, öncelikle
İslam’ın kendisinin mutlak doğru tek din olduğu varsayımını gerektiriyor. Bu
ön-varsayım, genellikle Mâide sûresinin 3. ayeti ve benzeri bazı ayetlerle
destekleniyor. Peki, ayetteki gibi İslam Allah’ın bizler için uygun gördüğü din,
eyvallah ama İslam’dan bizim ne anlamamız gerekiyor?
Kur’an’da gelmiş geçmiş bütün peygamber İslam peygamberi olarak
adlandırılıyor ve Müslümanlardan onlar arasında ayrım yapmaması isteniyor [Bakara 136 ve 285, Âli İmrân 84, Nisâ 152]. Üstelik gelmiş geçmiş her ümmete bir peygamber
gönderildiği de söyleniyor [Yûnus 47, Fâtır 24].
Yani, İslam tüm diğer dinler gibi bir din olarak tanımlanmıyor Kur’an’da.
Aksine kendinden önceki bütün dinler onunla ilişkilendirerek yeniden
tanımlanıyor, hepsinin özünde İslam olduğu savunuluyor. Aslında Kur’an, İbrahimi
İslam, Musevi İslam, İsevi İslam, Muhammedi İslam (ve hatta belki Zerdüşt
İslam, Budist İslam, Taoist İslam,,) vs. diye kategorilere ayırıyor dinleri ya
da daha doğrusu İslam’ı.
Bundan ne anlamamız gerekiyor?
Hakikate giden tek bir yol olmamalı. Ne diğer dinlerin hakikat yolundan takipçilerini
saptıracağının bir garantisi var [1], ne de Muhammed Peygamber’in ümmetinin
hakikat yolundan sapmayacağının garantisi [bir misal, Mâ’ûn sûresinin
başlangıcı]. Bırakın ümmetleri, peygamberler için bile bir garanti yok bu
konuda [bakınız: Belam ayetleri olarak bilinen A’râf 175-176 ve Muhammed
Peygamber’e seslenen İsrâ 74-76].
Anlayışımızı biraz derinleştirmeye çalışalım. Kur’an’da betimlenen hakikatin
yolu Kelime-i Tevhid ile başlar. Allah’a inanmak için önce diğer bütün ilahlara
karşı çıkmak gerekir. Bu ilk adım atılmadan, ikinci adıma sıçramak mümkün
değildir. İkinci adıma geç(e)memiş birinin de hakikat yolundan saptığı
söylenemez. Zira ne bu yol sonu olan bir yoldur, ne de hakikat bu yolda bulunabilecek
bir şeydir. Önemli olan hep yolda olmaktır. Hatta yoldan sapmanın en bariz
göstergesi, yolun sonuna gelindiği ve hakikatin bulunduğu iddiası olabilir.
Ey iman edenler, gelin iman edelim [Nisâ 136] ki imanımız bize kötü şeyler
emretmesin [Bakara 93]. Bırakalım bizim gibi olmayanları şeytanlaştırmayı. İnsanın
şeytanı yenebileceği tek yer kendi benliğidir. Ne zaman kendisi dışında bir
başkasında şeytanı görürse insan, benliğindeki şeytana yenilmiş demektir.
Notlar:
1) Hicr sûresinin 9. ayetinden yola çıkarak, diğer tüm İslam’lar bozulurken
Muhammedi İslam’ın bozulmadığı iddia edilebilir ve sözünü ettiğim ön-varsayım
buna göre güncellenebilir belki. Bu, aslında kendi başına bambaşka bir yazının
konusu. Şimdilik şunları söylemekle yetineyim.
Müslümanların çoğu, bu ayette korunacağı söylenen zikrin bir kitap olarak harf
harf Kur’an’ın kendisi olduğunu düşünüyor. Bu yorum, tabii ki hadislerle
biçimlendirilmiş durumda. Fakat sahih kabul edilen hadis kitaplarında ayetlerin
bazılarının günümüze gelmediği öne sürülüyor [bakınız İbn
Mâce, Nikâh, 36, Hadis no: 1944; Ahmed bin Hanbel, Müsned, 5/131, 132, 183,
6/269; Buhârî, 93/21; Müslim, Hudûd 8, Hadis no: 1431; Ebû Dâvud, 41/1]. Yani peygamber sözü olduğu iddia edilen
hadisler olmadan Kur’an’ı doğru bir şekilde anlayamayacağımız inancı bazı
çelişkiler içeriyor.
Bozulmayan ve korunan şeyin ne olabileceğini ya da vurgulamak istediğim yukarıdaki
çelişkiyi bir kenara koyalım şimdi: şu an bunları tartışmak bize bir şey
kazandırmayacak. Güncellenen ön-varsayıma geri dönelim. Bozulduğu düşünülen
diğer İslam’ların takipçileri, Muhammedi Müslümanlar kadar doğru yolda olabilir
Kur’an’a göre [Âli İmrân 75 ve çevresi; 113 ve çevresi].
2) Bu yazıya bir resim ya da video gömmeyeceğim. Irak ve Suriye'de sürdürülen vahşet ve zulüm, kaldıramayacağım kadar fazla. Kaldırabilecek olanlar şu bağlantıyı açabilir: İD.
3) Bu yazı dizisinin hedef kitlesi İD cihatçıları değil, içinden onun türevlerini çıkarma potansiyeli olan tüm Müslüman gruplardır.
2) Bu yazıya bir resim ya da video gömmeyeceğim. Irak ve Suriye'de sürdürülen vahşet ve zulüm, kaldıramayacağım kadar fazla. Kaldırabilecek olanlar şu bağlantıyı açabilir: İD.
3) Bu yazı dizisinin hedef kitlesi İD cihatçıları değil, içinden onun türevlerini çıkarma potansiyeli olan tüm Müslüman gruplardır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder