Doğanın hassas dengesinin merkezinde bulunan iki kutuplu yaşama ayak uydurma konusunda en başarısız canlı şüphesiz ki insandır. Bu yüzden olsa gerek, medeniyetini kurarken ekolojik çevresini av-avcı şeklindeki dengeli kutuplanmadan virüslerinkini andıran bir tek kutupluluğa dönüştürmüş, hemen ardından da ancak muhafazakar-devrimci (/dişil-eril) olarak dengeli bir şekilde kutuplanabilen toplumsal çevresini üç kutuplu olarak yeniden-yapılandırmayı denemeye başlamıştır.
Oysa tek kutuplu bir ekolojik yapı yaşamın süreklilik (/muhafazakar/dişil) boyutunu dıştaladığı için er geç kendi kendini yok eder. Üç kutuplu bir toplumsal yapıda ise genellikle yaşamın yenilik (/devrimci/eril) boyutu dıştalanır ve bu yüzden hasta-sağlıklı, normal-anormal gibi ikili trajedi durumların ortaya çıkması kaçınılmazdır.
Tek kutuplu bir ekolojik yapının yaşamın süreklilik boyutunu dıştalaması aşikardır: Organizma olmadan çevre, çevre olmadan organizma varlığını sürdüremez. Zira organizma zamanla yıkılma eğiliminde olan çevreyi, çevre de zamanla yıkılma eğiliminde olan organizmayı yeniden-yapılandırır. Üç kutuplu toplumsal bir yapının yaşamın yenilik boyutunu dıştalaması ise aynı kolaylıkta fark edilmeyebilir.
Kararlı bir üç kutuplu yapının kurulmasının sadece iki farklı yolu vardır. Birinci kararlı yapı tipinde kutuplar birbirine bakışımlıdır. Örneğin Şekil 1–a’daki gibi her kutup bir kutup tarafından güçlendirilirken, diğeri tarafından zayıflatılır. Bu tipteki yapılar aslında en az iki kutuplu yapılar kadar dengelidir ama toplumsal yapılardan çok, ekolojik yapılarda tercih edilirler. Toplumsal yapılara uyarlanması daha kolay olan ikinci kararlı yapı tipinde ise iki kutup bakışımlıyken, üçüncü kutup onlara karşıt-bakışımlıdır. Örneğin Şekil 1–b’deki gibi A ve B kutupları birbirlerini zayıflatma eğilimindeyken, C kutbunu güçlendirme eğiliminde olurlar. C kutbu ise hem A, hem de B kutbunu zayıflatmaya çalışır. Bu yapıda A ve B kutuplarından her birinin diğerine baskın olduğu iki farklı denge noktası bulunur. Ve denge noktalarından birisi normal/sağlıklı duruma karşılık gelirken, diğeri anormal/sağlıksız duruma karşılık gelir.
Şekil 1: Üç kutuplu kararlı yapılarToplumsal üç kutupluluğun genellikle bakışımsız kararlı tipe göre kurulmasının birkaç farklı nedeni vardır. Birinci neden bireysel iktidar ilişkilerinin birer birer dondurulup, tahakküm ilişkilerine dönüştürülmesiyle ilintilidir. Eş-eş, veli-evlat, öğretmen-öğrenci, hekim-hasta, ast-üst, patron-işçi,, tüm iktidar ilişkileri ortasından kırılıp, kırık uçlardan soyut ve otoriter üçüncü kişilere, en çok da devlete kaynak yapılır. İki gerçek ve bir tüzel kişiyi içermesi yüzünden kutuplar bakışımsız olarak yapılandırılmış olunur. Üç kutuplu ilişkinin kararlı bir şekilde kurulabilmesi için de ilişkilerde esneklik ve tersine çevrilebilirlik ortadan kalkar, iktidar tahakküme dönüşür. Ardı sıra bunalımlar (/sürtünmeler) ortaya çıkar (bkz: “frustration in spin glasses” ya da “3 ve trajedi”) ve ilişkiler hastalanır: Bunalımları azaltmak adına karşılıklı sorumluluklar o üçüncü kişiler üzerinden soyut bir düzleme aktarılır ve sorumsuzluklar meşrulaşır. Bireysel ilişkilerdeki üç kutupluluğun tüm bu bunalımlarına rağmen korunabilmesi için de sorumlulukların aktarıldığı yeni soyut düzlemde, yani toplum çapında benzer bir üç kutupluluk kurulması gerekir.
Toplumsal üç kutupluluğun genellikle bakışımsız kararlı tipe göre kurulmasının ikinci nedeni ise toplumsal yapının geçmişte devrimci-muhafazakar şeklinde kutuplanmış olmasıyla ilintilidir. Devrimci kutbu doğuran muhafazakar kutup A ve B olarak ikiye ayrılır ve muhafazakar kutbu güncellemesi gereken devrimci kutba sadece A kutbunun baskın olduğu durum ile B kutbunun baskın olduğu durum arasındaki geçişleri düzenlemek kalır. Böylece yaşamın yenilik boyutu dıştalanmış olunur.
Türkiye’de Futbol ve Siyaset
Yıllarca bu ülkede insanlar en çok futbola yatırım yaptı ve içrek merak güdüsü sürekli yeşil sahalara yönlendirilmeye çalışıldı. Böylece insanlar evde ve yolda, okulda ve işte, mahkeme ve hastanede üç kutuplu iktidar ilişkileri yüzünden karşılaşıp, karıştıkları adaletsizliklere karşı vicdanlarında oluşan haklı tepkileri rakip takım ve taraftarlarına odaklar oldu. Zira tepkileri açığa vurmak maç izlerken çok daha kolay, çok daha tehlikesizdi.
Tepkiler bu şekilde törpülenmeden önce, sağcı-solcu ya da sünni-alevi gibi kutuplar üzerine tehlikeli bir şekilde odaklanmaya çalışılmış ve insanlar muhafazakar-devrimci şeklindeki dengeli kutuplaşmalardan soğutulmuştu. Bu yüzden futbolun FB-GS-BJK şeklinde sunduğu üç kutuplu bakışımsız toplumsal yapılanmaya geçiş hiç de zor olmadı.Bugünlerde insanlar futbol kadar siyasete de yatırım yapıyor ve içrek merak güdüleri giderek oy sandıklarına çevriliyor. Artık insanlar takım tutar gibi parti tutuyor ve bu sayede Dinci-Milliyetçi-Kürtçü şeklinde üç kutuplu bir siyasi yapılanmaya geçiş başarıyla sağlanmış oluyor. Bir başka deyişle, yaşamın yenilik boyutu güzel ülkemde uzun bir süre dıştalanacak gibi görünüyor.
